Pole

Uß de Wikipedia
(Ömjeleit vun Polen)
Pole;

Pole, amplisch: Rzeczpospolita Polska, es ö Land ä Middeleuropa. Öt Land had en Jrüde va 312.679 km², öt es su unjeväär ösu jruß wi Dütschland, dr westlische Nobberstaat va Pole. Si Jebiid litt tösche d Ukraine, Wissrussland em Oste suwi d Slowakei un Tschechie em Süde. Litauen, d Ostsee un en Exklave va Rußland (Kaliningrad Oblast) litt em Norde. Do wonnde am 50.06.2014 unjeväär 38.483.957 Mellion Lüüh. D Hauptstadt es Warschau (Warszawa), Polens jrüßde Stadt mit 1.7 Mellion Lüüh.

Geschichde[Ändere · der Quälltäx ändere]

Et Polnesche Land es platt oder hövellijesch;

De Nohm Pole wood bekännd en 966, als König Mieszko I sisch zum Kattolesche Glaube bekehrt hatt un d Sklawische Völker, dä läävde tösche de Flöße Oder un Weichsel, in öt Jebeed sisch voreenigten. D Nohm Pole steehd vöör Flääche oder Felde. Em Joohr 1024 wood Pole offiziell en Königrich. En 1386 es en Union mit Litauen entstänge, en 1569 sinn de zwee Staaten voreenigt bis öt Joohr 1795, als Österreich-Ungarn, Rußland un Pruse de Jebeede va öt militäresch schwache Pole verdeehlten, wono öt klengere Herzogdom Warschau övverbliev onger eescht Frangzösesch Napoleonisch Heerschaff un spääter onger de Russische Tsar.

No d Eeschte Weltkrisch es en jrüße Polnesche Staat entstänge, ävver nitt wie et Pole va hüdsche Daag. De Jebede Pommern, Silezien, un Ostpruuse blääve no t Vertrag va Versailles (1919) bei Dütschland. Provinz Posen, Westpruuse un klenge Deele va Silezien woode Polnesch. De Polnische Staat ömfasste noch Deele va et hüdsche Litauen un Weiß-Rußland. Danzig (op Polnesch: Gdansk) wääd och Polnesch Staatsjebeed. Domit bekäm Pole en Meerhafen an d'r Ostsee.

Pole hat zemelesch jeleje en d Zweete Weltkrisch. Am 1 September 1939 es de Staat dörch de Truppe va Hitler anjejriffe. Pole war och verdeehlt tösche et Dreide Reich un d Sovjet-Union va Stalin en öt Molotow-Ribbentroppakt. En öt Polnesche Staatsjebeed sinn mehrere Konzentratiunslajer jeboud, wie Auschwitz-Birkenau. Unjefähr 6 Mellion Polnesche Enwohner (mit en jrüß Anzahl Jude) sinn jestorve en de Krisch, och dörch Genozid. Vööl dütsche Lüüh en de Ostjebeje un en öt hüdsche Pole sinn vertriebe no Dütschland oder jestorve dörch Tötung un Hunger.

No d Zweete Weltkrisch es öt Pole va hüdsche Daag entstänge mit en Kommunistisch Heerschaff onger d Sovjet-Union. En de vreue Joohre 1990 is öt Kommunismus jefalle un es Pole en freie Staat jewoode mit en Martweetschaft.

Övver öt Land[Ändere · der Quälltäx ändere]

Pole es en platt Jebeed, mit einzije Jebirje em Süde des Landes, an de Jrenz mit Tschechien un d Slowakei. D hükßde Stell es d Rysy (2499 Meter N.N.) en de Tatrajebirje. Öövrige Deele sinn bis unjefähr 350 Meter N.N. hüch. De jrüßte Flöße sinn de Weichsel (1047 km Länge) un de Oder, de och vöör en Deel de Jrenz tösche Dütschland un Pole es. Em Norde litt de Ostsee, mit Danzig als vöörnehmste Meerhafen. Warschau es de jrüßte Stadt. Anger Städte sinn Krakau (Kraków), Kattowitz (Katowice), Lublin, Breslau (Wroclaw), Posen (Poznan), Lodz (Łódź) un Stettin (Szczecin). Pole es verdeehld en 16 Woiwodschaffte.

En Silezien es en klenge dütsche etnijesche Jrupp amtlisch jeschützt, in Silezien sinn och de Schklawische Sileziern. Nordlisch bei Danzig wonne de klengere Schklawische Jrupp va de Kaschuben, mit en angere Kultur als de etnijesche Polen. Weißrussen lääve östlisch va de Hauptstadt Warschau. D Ruthenen, mit en Kultur, de mehr entsprischt mit de Ukrainesch/Russesche Kultur, lääve em Südoste va Pole. De offizielle Sprooch ävver es et Polnesch. Kaschubesch es en regionale Sprooch.

Unjefähr 90% va de Polen es Kattolesch. Anger Glauben sinn d Orthodoxe Kirche un d Lutheranesche Kirche. Do sinn och klenge Jüdesche, Moslimesche un Protestantesche Jemeinschaffte.

Websigge[Ändere · der Quälltäx ändere]

 Commons: Pole – Album mit Bilder, Filemche un Tön op Wikimedia Commons