Mao Zedong
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
.jpg)
Mao Zedong (* 26. Dezember 1893 in Shaoshan; † 9. September 1976 ä Peking) woch dr Vörsetzende va d kommunistische Partei va China. Usserdäm hod hä dr Vörsetz van d zentrale Volksrejiirung un woch Staatspräsident va China. No häm wood d politische Bewäjung Maoismus jenannd. Mao Zedong, dä döck mä Mao jenannd weed, woch enne van d bekanndste Politiker van öt 20. Jahrhondöt.
Sii Lääve
[Ändere · der Quälltäx ändere]Sing Kengkheed
[Ändere · der Quälltäx ändere]Mao wood am 26. Dezember 1893 als äldste Jong van ön Burefamelisch ä Zentralchina jeboore. Dat Dörp, ä däm hä läävde, woch ösu aavjescheede, dat hä va dat, wat en dr Rest va d Welt aavjäng, nüüß metbekoom. Hä besood d Schüll em Huuß va singe Liihrer, wobeij hä dobeij mä uswendisch liihrde, wat Konfizius jeliihrd hod. Dobeij hod hä opjrond va singe Deckkopp döck Kniiß met angere. Nodäm hä d Meddelschüll ä Changsha besood, vong hä a, sich vöör Politik z interesseere. Hä holde flott op, wat hä en sing ischde Joohre vorpaaßd hod. Sing ischde Opsätz entstänge. Öt zeechde sisch flott, dat hä zo önö Rebell wood. Su schnett hä d Lüüh d Flääte aav, di mo zo di Zitt döck hod.
Mao sproch Xiang un mä met Möhde Chinesisch.
En d Zitt van d Chinesische Revolution va 1911 wood hä no d Armee va Hunan äjetrocke, jäng dono ävver wärm no d Schüll.
1918 trock hä no Peking, wo hä en d Böscherei van d Peking-Universität werkde. Dobeij liihrde hä Li Dazhao kenne, önö Marxist, dä d kommunistische Partei va China jründe. Zo di Zitt troff hä öt ischde Mol sing spiidere zweide Vrau Yang Kaihui.
Em Joohr 1923 wood Mao op d zweide Parteikongress en öt Zentralkomitee jewähld.
D Zitt van d Bürjerkresch
[Ändere · der Quälltäx ändere]Mao vorsood sisch bei dr Herbsternte-Opstand, dä ävver neerjeschlaare wood. Zösamme met ö paar Övverläävende trock hä sisch en d Berch va Jingjang zöröck. Do troff hä anger Soldate, di och vorloore hodde, un däng sisch met dönö zösamme. Zo di Zitt vong Mao a, sing Jechnere äzöschüchtere, zm Deel sujar ömzöbrenge. Mao wood flott stärk un beherrschde em Joohr 1928 ä Jebiet, ä däm öm d 500.000 Lüüh läävde. Stritt tösche Maos Jruppe un d Jruppe, di zo dr Komintern jehoote, sorchde dovöör, dat öt döck Kresch joov. Zo di Zitt liihrde Mao sing dreide Vrau He Zizhen kenne, nodäm hä sing zweide zöröckjelosse hod, di bald va sing Jechnere vassjenomme un 1939 ömjebraad wood.
Öm öt Joohr 1934 mood Mao ävver si Jebiit opjävve. Hä trock sich zösamme met sing Soldate em sujenannde Lange Marsch no Yan’an zöröck, wobeij sö Schess hodde. Dö Soldate van dr KMT woore hönö op d Vächde. Sing dreide Vrau maade d Jesondheed Schwierichkeete, un sö wood no Russland jescheckd, öm do wärm op d Bee z komme. Jlichzittich holp öt Mao, ö Küddelche met sing spiidere viirde Vrau Jiang Qing aa z vange.
Ä Yan’an kutt Mao sisch ävver mä met Hölp va d Russe ä Moskau helpe. Hä planzde Mohn a, öm met dä Verkoof va Hasch Jroschens en d Teisch z kriije.
Siich övver Chiang Kai-shek
[Ändere · der Quälltäx ändere]Nodäm d Japaner opjejovve hodde un sisch us China zöröckjetrocke hodde, kraachde öt wärm ä China. Dr Bürjerkresch flammde wärm op. Chiang Kai-shek un sing Soldate ongeloore dobeij d Kommuniste su, dat hä sisch am 1. Oktober 1949, dr Daach als d Republik China usjeroffe wood, no Taiwan zöröcktrock.
China stelld sisch op d Siij va Korea jäje d USA
[Ändere · der Quälltäx ändere]Nodäm d USA am 7. Oktober 1949 no Nordkorea ämascheerde, stallt sisch China op d Siij van dat Land, wobeij d Chinese onjeväähr 1 Milliun Soldate äsatze. Öt fluppde am 4. Januar 1951, Seoul ä z nämme. Öt wood zo enne van d jrützde Erfolje va Mao.
D Kulturrevolutiun (1966–1976)
[Ändere · der Quälltäx ändere]
Em Johr 1966 vong Mao’s Kulturrevolutiun a. Dobeij jäng öt vöör öt Volk doröm, reaktionäre Jedanke en d Partei, onger Liihrer suwi Lüüh, di Kultur schaffe dänge, us z lösche. Hänger d Hand wohl Mao sing Positiun sechere un Jechnere us dr Wäch rümme. Öt leev dorop öruss, dat sich Jurendbande belde un d Kenger op d Schüll d Liihrer zm Deel ömbraade. Denkmale woode kapott jemaad, Böcher vorbrannd. D Jruppe öm Mao vorsoote, Kenger dozo z kriije, d Äldere aa z zeeje.
D Kulturrevolutiun jäng isch 1976 z Äng.
D Ussepolitik onger Mao
[Ändere · der Quälltäx ändere]Dr jrützde Erfolch va Mao’s Ussepolitik woch d Opnahm va China en d Vereenichte Natiune em Joohr 1971. Zo d jliche Zitt wood Taiwan ussjeschlosse.
Em Joohr 1972 besood Richard Nixon Mao. Dodörch wood öt möjelich, önö Bleck en dat sönß vorschloße Land z werpe. Mo sproch van dr Bambusvörhang, dä China vorborje hält.
Mao Zedong storv am 9. September 1976 ä Peking.