Konzentratiunslajer Barth
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
Dat KZ Barth[1] woch ö Usselajer van öt Konzentratiunslajer Ravensbröck. Öt wood em Joohr 1943 en d Nööhde van dr Ocht Barth opjebouwd, öm bellije Lüüh z kriije, di vöör d Heinckel-Werke mallohrde.
Wi öt aavong
[Ändere · der Quälltäx ändere]En d NS-Zitt jäng öt d Lüüh en d Jäjend va Barth ärsch jott. Do woode Wärke jeboud un öt koom Jeld onger d Lüüh. Su maade s am 10. Juli 1936 do önö Vluchplatz am Rand va Barth op. Dä wood meetstens va d Heinckel-Werke jenotzt, denn di hodde en d Nööhde hön Werk.
Öt Konzentratiunslager
[Ändere · der Quälltäx ändere]Dörch dr Zweide Weltkresch woode Lüüh, di zopacke kutte emmer knapper, dä Drock op d Firme ävver emmer jrüüßer. Su moote d Heinckel-Werke flotter un flotter Vluchzeuje bouwe. Damet dat övverhaupt meujelich woch, satze s Jevangene us öt KZ enn. Dozo woode 6 Halle van dr Vluchhaafe ömzüngt, damet kenne vottloufe kutt. D ischte Lüüh, meetstens woore dat Jüdde un Zijeuner koome em November 1943, 200 Mann, öm jenau z see. Ö paar Dach doropp koome noch ens 300. Un ösu held sich dat dra. Zsamme woode do övver 7000 Jevangene zm Werke jezwonge, Zwangsarbeeder, wi damols jesaat wood. 20 Natiune woore vortroone.
Di Lüüh jäng öt siihr schleet. Op 15 Quadratmetr moote 20 Persune en onbeheizt Zemmere schloffe. Jädder kräät 1 Däck, 1 Strüühmatt un ö kleng Koppkesse.
12 Stund wood 7 Daach d Wääch jewerkt, Daach un Naat.
Z Eiße joov öt ö dönn Züppche, jätt Muckefuck un 100 Jramm Bruut. Met völl Jlöck woch do jätt Botter, Marmelad övv Kiiß dropp. Woosch soore s sälde. Jädde Daach leefe d Jevangene met Honger öröm.
Völl Jevange woode krank, vorhöngerde övv wood erschooße. D Schwindsucht koom övverall vöör.
Öt Äng van öt Lajer
[Ändere · der Quälltäx ändere]Am 30. Aprel 1945 wood öt Lajer opjejovve. D Kranke hod d SS kott dovöör erschooße. Ä 3 Kolonne trocke d Männer van öt Lajer vott ä Richtung Rostock, enn Jrupp Vrouwe kott dohänger. Enn Jrupp Vrouwe vorbleed em Lajer. Di solld als leitzte looß jo. Op eemol woore em Lajer all d SS-Lüüh vott un öt vluppde di Vrouwe, aav z houwe. Sei leeve en d nöxde Statt. Dat woch Ribnitz. Ävver do schnappde d Hitlerjurend d Vrouwe wärm un wool s allermol erschösse. D verblävve Lüüh va Ribnitz maade dönö ävver önö Strich dörch d Rächnung. Kenne passeerde jätt. Di anger Vrouwejrupp koom ongerwääß och vreij.
Jedänkstätt
[Ändere · der Quälltäx ändere]1955 wood ön Jedänkstäät do jebouwd, wo öt Lajer vreuer stäng. Duude, di moch vonge hodd, woode vornönftich bejraave. 1966 entstäng ön neu Jedänkstätt un d Duude woode wärm öns ömjebädd un zsamme met welche us ö Massejraav, dat moch töschebee vonge hott, bejraave.