Jläbbisch

Uß de Wikipedia
(Ömjeleit vun Bergisch Gladbach)

Dä Lemma-Titel he es jeschrieve un bochstabeet en de Sproch vum Oot.


Hee die Sigg es op Kölsch
(mih kölsche Sigge)
un jeschrevve wie beim Wrede oder bei der Akademie för uns kölsche Sproch
(mih Sigge jeschrevve wie beim Wrede oder bei der Akademie för uns kölsche Sproch)
Dat ahle Rodhuus en Jläbbisch

Jläbbisch (och ad ens Gläbbich jeschrevve, amplisch:     Bergisch Gladbach ? / (i)) es en Stadt em Berjische un de jrößte Stadt em Rheinisch-Berjische Kreis. Zick däm 9. Aujus 1895 es Jläbbisch en Stadt. 1856 wonnten hee jraad ens 5.000 Minsche. 2006 fieren se en Jläbbisch et 150-jöhrije Stadtjubiläum. Üvver 110.000 Lück wonne hückzedaachs en Jläbbisch.

Kreisstadt[Ändere · der Quälltäx ändere]

Dat Hus med dä Verwaltong vom Rheinisch-Berjische Kreis

Jläbbisch es Kreisstadt vum Rheinisch-Berjische Kreis zick 1933. 1932 han se die ahl Landkreise Wipperfürth un Müllem zesammejelaat un dodruss ene neue Kreis, der Rheinisch-Berjische Kreis, jemaat.

Dat Berjisch vür däm Jläbbisch[Ändere · der Quälltäx ändere]

Em Meddelalder han die Lück em Berjische nor der Usdrock Jläbbisch jekannt. Domet mer dat Städtche nit met andere verwähßele kunnt (zom Beispill Mönchengladbach) han die Preusse 1863 dat Bergisch vür däm Gladbach dozo jeschrevve. Zickdäm heiß dat offiziell Bergisch Gladbach.

En jereimde Unjereimpheit[Ändere · der Quälltäx ändere]

Der Usdrock Schäbbisch Jläbbisch weed vun Lück jebruch, die usserhalv wonne un die Jläbbisch jewöhnlich üvverhaup nit richtich kenne. Dat Schläächmaache hät eijentlich keine sachliche Hingerjrund. Mansche jläuve, der Stussverzäll weed trotzdäm jään jemaat, weil et sich esu schön reime deiht.

Zom aanluure[Ändere · der Quälltäx ändere]

Der Architek Gottfried Böhm hät en Jläbbisch ene janze Bärm Hüüser jebaut:

  • Bergischer Löwe (Huus met enem jroße Saal, tirektemang en dr Nöh vum ahle Rodhuus)
  • Kinderdorf Bethanien (met en Kapell för ze bedde)
  • Bensberg Rathaus (en Bänsberch als Aapefels (Bäänßbërsh) bekannt)
  • Herz-Jesu-Kirche Schildgen (met Türm, die wie Minarette ussinn)

Zwei Schlösser för ze strunze:

  • Schloss Bensberg (Hee woren bei der Foßballweltmeisterschaff 2006 de Südkoreaner ungerjebraat)
  • Schloss Lerbach (Hee woren bei der Foßballweltmeisterschaff 2006 de Brasilianer ungerjebraat)

Jruuße Firme[Ändere · der Quälltäx ändere]

Firme jitt et en Jläbbisch ene janze Püngel. Die mer och usserhalv vun Jläbbisch kennt, dat sin:

  • Krüger Instant (Aanjefange han se 1971 met enem Pölleversche för Zitronetee)
  • Zanders Feinpapiere (En der Fabrik Gohrsmühle sin üvver 1000 Lück am arbeide)
  • Bastei Lübbe (Böcher un Heffje)

Sport[Ändere · der Quälltäx ändere]

1981 han die Fraue vum SSG09 Bergisch Gladbach em Foßball de Weltpokal jewonne.

Koltur[Ändere · der Quälltäx ändere]

En de Villa Zanders jitt et alle naslang Kunsausstellunge. Dat koss Jeld. Un en Zigge, wo se all vum Spaare schwaade, weed de Kultur allemolde zeeesch jestriche. Su es et och bei de Villa Zanders. De Stadt kann dat Huus nit mieh finanzeere. Ene Förderverein hät protesteet. De Öffnungszigge weede reduzeet. Dat Personal arbeid nor noch ehrenamplisch. Un Sponsoren weede jesök.

Museum[Ändere · der Quälltäx ändere]

  • Schulmuseum Katterbach (En de Sammlung Carl Cüppers ka'mer ahl Schiefertäfelche, Jriffele, Schullranze, Fiebele un Belder för an de Wäng besichtije. Wä Loss hät, kann hee noch ens de Schullbank dröke.)
  • Rheinisches Industriemuseum - Papiermühle Alte Dombach (En der ahle Papierfabrik kritt mer verzallt un demonstreet, wie Papier jemaat weed. En jroße Papiermaschin vun 1900 ka'mer hee beluure.)
  • Bergisches Museum für Bergbau, Handwerk und Gewerbe in Bensberg (Av un zo weed hee jezeich, wie die ahle Handwerker jearbeid han. Dann weed zom Beispill Brut jebacke. Noher ka'mer dat fresche Brut kaufe un met noh Hus nemme.)

Vekehr[Ändere · der Quälltäx ändere]

Üvver de Autobahne A1, A3 un A4 kütt mer janz flöck noh Jläbbisch. En 20 Minutte es mer met der S-Bahn en Kölle.

Lück, die mer kennt[Ändere · der Quälltäx ändere]

  • Heidi Klum. Dat Topmodel kütt av un aan noh Hus noh Jläbbisch bei sing Eldere. Et schöne Heidi es och ad ens em Jläbbischer un em kölsche Fastelovendszoch metjejange.
  • Hans Hachenberg, dat es de „Doof Noß“ em Fasteleer.

Websigge[Ändere · der Quälltäx ändere]