Li Si

Uß de Wikipedia
He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

Li Si (* ca. 280 v. Chr.; † 208 v. Chr.) woch dr Kanzler va Qin Shi Huang, dr ischde Kaiser va China, suwi va singe Nohvoljer (Qin-Dynastie).

Dä vreuere Sekretär koom 247 v. Chr. us dr Staat Chu no Qin un ersatz em Joohr 237 v. Chr. Lü Buwei, dä no Sichuan vorbannd wode woch. No dr Duud va Qin Shi Huang hod hä dä „Zweide Kaiser“ ä sing Hand, vorloor ävver dat Jrangel öm d Macht met dr Eunuch Zhao Gao un wood em Aujust 209 v. Chr. zösamme met singe Jong ömjebraad. Zo di Zitt broch dä va häm jeschaffe Staat dörch Opständ (seijd September 208 v. Chr.) usseree.

Li Si vorboohn Böcher z lääse, un vöör d Böchervorbrennung us öt Joohr 213 v. Chr. woch hä och vorantwoodlich. Li Si deehnde öt Vorwaltungssystem va Qin op di angere Reiche us, maade d Vorwaltung paaßend un noohm d Riche hör Rääte. Mosse, Jeweete un Norme woode aajepaaßd. Dat jold vöör Mönze, Waffe övv Warels. Prevatlüüh wood vorboone, Waffe z ha, Jrenzmuure woode neerjeresse. Dovör wood d Chinesische Muur jebouwd. Ö Netz va Stroße entstäng. Poststatiune woode äjerichd un Kanäl voor d Bewässerung jejraave.

Dr Kanzler ongerstötze dr Legalismus. Dat heechd, hä ongerstötzde öt, dat dr Herrscher alle Macht en d Häng hod, wobeij öt kenn Roll speld, öv dä fähich woch öv net. Dr Kaiser reeajeerde dörch Jesetze un d Kontroll (watt d Philosophie och hörö Naam äbraad), ejal wi börukratisch un dröckend d Staatsmaad wood, Moral leehnde mo dobeij als „net nüdich“ aav, mo propajeerde dojäje Luhn un Stroof. Dat Ärvräät solld aavjeschaffd un nüüß äbrängende Jeschäfte (dr Handel, Denge, di met öt Dänke z do hodde) usjelöschd wäde. Mo kütt saare, dat Li Si’s eeje Philosophie häm z Vall braad, dänn si Volk kutt sing Rejiierungswiiß net mi erdraare.

Önö angere Lejalist, Han Fei met Naam, önö vreuere Kollech va Li Si, wood va häm jezwonge, sich sälvs ömzöbrenge.