Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Dürener Platt“

Uß de Wikipedia
Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
TiwazCitlalli (Klaaf · Beijdrähsch)
TiwazCitlalli (Klaaf · Beijdrähsch)
Keine Bearbeitungszusammenfassung
Reih 1: Reih 1:
De ripoarische Sproach, die me en Düre kallt, weed Dürener Platt jenannt. Me spräächt et och in de Dörper, die öm die Stadt heröm ligge, ävver imme met jewisse Ongescheede.
De ripoarische Sproach, die me en [[Düren|Düre]] kallt, weed Dürener Platt jenannt. Me spräächt et och in de Dörper, die öm die Stadt heröm ligge, ävver imme met jewisse Ongescheede.


== Jrammatikalische Eejeheite ==
== Jrammatikalische Eejeheite ==
=== Jenetiv ===
=== Jenetiv ===
Wie och en die meeßte angere ripoarische Sproache, jitt et em Dürener Platt kenge Jenetiv, wie dat em Huhdütsche dä Fall es. Dröm weed die Form dorch dä Dativ un dat Verhältniswoêt "van" jebildet.
Wie och en die meeßte angere [[Ripoarisch (Sprooch)|ripoarische Sproache]], jitt et em Dürener Platt kenge Jenetiv, wie dat em Huhdütsche dä Fall es. Dröm weed die Form dorch dä Dativ un dat Verhältniswoêt "van" jebildet.


Zem Bespell: "Das ist Josefs Pfeife." = "Dat es die Pief vamm Jupp."
Zem Bespell: "Das ist Josefs Pfeife." = "Dat es die Pief vamm Jupp."
Reih 12: Reih 12:


=== Personalpronome ===
=== Personalpronome ===
De Personalpronome em Dürener Platt ongescheede sich en beßje van de angere ripoarische Dialekte, wie z.B. demm Kölsch.
De Personalpronome em Dürener Platt ongescheede sich en beßje van de angere ripoarische Dialekte, wie z.B. demm [[Kölsch (Sprooch)|Kölsch]].


{| class="wikitable sortable" style="text-align:left"
{| class="wikitable sortable" style="text-align:left"

De Version vum 15. Mai 2020 öm 19:40 Uhr

De ripoarische Sproach, die me en Düre kallt, weed Dürener Platt jenannt. Me spräächt et och in de Dörper, die öm die Stadt heröm ligge, ävver imme met jewisse Ongescheede.

Jrammatikalische Eejeheite

Jenetiv

Wie och en die meeßte angere ripoarische Sproache, jitt et em Dürener Platt kenge Jenetiv, wie dat em Huhdütsche dä Fall es. Dröm weed die Form dorch dä Dativ un dat Verhältniswoêt "van" jebildet.

Zem Bespell: "Das ist Josefs Pfeife." = "Dat es die Pief vamm Jupp."

Me kann ävve och dä Dativ met de Personalpronomen vebenge, dann sitt dat nämlisch esu us: "Dat es dem Jupp senge Pief."

Dat heesch ävve natürlisch net, dat dä Jenetiv janz us de Sproach verschwunge es, me kann et o.a. noch en Spreechwoête fenge, su z.B.: "Allemanns Fröngk es jedermanns Jeck."

Personalpronome

De Personalpronome em Dürener Platt ongescheede sich en beßje van de angere ripoarische Dialekte, wie z.B. demm Kölsch.

Huhdütsch Dürener Platt
Ich Ich
Du Du
Er E
Sie Sej, Se
Es Et
Wir Mer
Ihr Iêh
Sie (Pl.) Sej, Se

Possesivpronome

Wat die Possesivpronome anjeht, sitt dat em Dürener Platt esu us:

Huhdütsch (M,W,N) Dürener Platt (M,W,N)
mein, meine, mein menge, meng, mi(ê)
dein, deine, dein denge, deng, di(ê)
sein, seine, sein senge, seng, si(ê)
ihr, ihre, ihr iêhre, iêh, iêh
unser, unsere, unser osse, os (ons), os
euer, eure, euer üêhre, üêh, üêh
ihr, ihre, ihr iêhre, iêh, iêh

Jeschläêt un Artikel

Dat Jeschläêt un dä doazo jehüürige Artikel jitt et och im Dürener Platt: dä (der), die un dat/et (das). Ävve em Dürener Platt jitt et eenije Wöête, van denne dat Jeschläêt en beeßje angersch als wie em Huhdütsche es. Em Foljenden sitt iêh eenmoal eenije Bejspelle doafüê:

Huhdütsch Dürener Platt
die Kartoffel dä Äêpel
die Schürze dä Schötzel
die Wäsche dä Weisch
die Schüssel dä Komp
der Bach die Baach
der Salat die Schlaat
die Zwiebel dat Öllesch
der Topf dat Döppe

Doa et em Dürener Platt kenge Demonstrativpronome jitt, moêt me dat wiefolgt maache:

"Dieser Mann dort ist ein guter Kerl" ---> "Dä Mann doa es ene jode Käêl"

"Diese Tasche sieht gut aus" ---> "Die Teisch hee sitt jod us"

Unbestemmtes Jeschläêtswoêt

Die onbestemmte Jeschläêtswoête lauten em Dürener Platt esu:

Huhdütsch Dürener Platt
einer ene
eine en
ein e

Zo de Dürener Jrammatik jitt et natürlisch noh vell ze verzälle, ävver belasse mer et füê't iêzte bej de bovvere Punkte.

Bejspelle

En Düre jitt et noh eenije Löck, die op iêh Mottesproach senge un schrieve, su z.B. dä Josef Schregel un dä Josef Heinrichs, die vell op Dürener Platt jedichtet hann. Hee moal e Bejspell:

"Herres, Wenkte, Fröjoêh, Somme - Joêhre jonn, on Joêhre komme. De Zegg veflüch, on ieh me't weeß, es att zo End der Läêvenskrees."

-Josef Heinrichs[1].

Literatur

  • Josef Heinrichs (1994): Det on Dat - on alles op Platt. Jahrbuch des Geschichtsvereins der Gemeinde Inden e.V.
  • Josef Heinrichs (2012): Ons Mottersproch: Ein Wörterbuch für Dürener Mundart früher und heute. Hahne u. Schloemer Verlag, Düren, ISBN 978-3-942513-06-7

Verwies

  1. Josef Heinrichs (1994): Det on Dat - on alles op Platt. Jahrbuch des Geschichtsvereins der Gemeinde Inden e.V., S. 13