Kirchröadsj
Dit artikel is jesjrieëve op 't Kirchröadsj en sjteët i jen Hollesje sjpelling
't Kirchröadsj plat is 't Ripuarisch dialek, dat i Kirchroa en umjeëving jekald weëd. Óch i Hertseroa, i Dütsjland, weëd 't jekald. 't Liechent vöal op 't Ucher plat. De sjprechere van 't Kirchröadsj numme hun sjproach noeëts "Ripuarisch" mar ummer "Limburgsj", plat of jeweun Kirchröadsj. Van oeërsjprung jitt 't ejentlich keen "Kirchröadsj". 't Joof vöal óngersjiede tussje de dörper, oeë de sjtad Kirchroa hüts oes besjteet. Noe zint de dialekte en die dörper evvel zoeë noa-eenanger jejruid, dat me jemekkelijerwies sjpreche kan van 't Kirchröadsj dialek.
Kintseisje[Ändere · der Quälltäx ändere]
Konsonante[Ändere · der Quälltäx ändere]
Kirchroa ligk jet zuudlisch va j'n Benrather Linie. Dees issojlos markiert de jrens tussje -k en -ch. Doadurch jehoeët de sjproach tsoe 't Ripoarisch, en nit tsoe 't Limburgsj. Me zaat alzoeë "mache" en nit "make", wie me dat i Heële al doeë. Dees jrens jeet durch Limburg hin, jleisch ónger Heële en Lankjraaf. Boches, Zumpelveld en Vols ligke i Limburg, mar in 't Ripoarisch dialekroem. Óch typisch is dat 't [-t] e [-ts] weëd. Dat zeet me i wöad wie "tsiet". I Heële en anger Limburgse dialekte is 't "tied". 't Limburgsj "oet" weëd "oes" en 't [-p] weëd [-f], alzoeë: hope-hoffe. Dit versjinsel zeet me evven nit bei kótte vokale, alzoeë 't Dütsje "das" blieëf "dat". Natuërlisj is óch de oessjproach van 't [-g] jód huurbaar. Dat weëd e [-j].
Vokale[Ändere · der Quälltäx ändere]
De Limburgse klank [oo] weëd óp 't Kirchröadsj [ó], verjeliesj "good" en "jód". Óch de [eu] weëd angesj: greun-jrung.
Woadsjat[Ändere · der Quälltäx ändere]
't Kirchröadsj hat vöal Dütsje wöad, die 't in vöal anger Limburgse dialekte, oesjezóngerd 't Heëlesj, nit jitt.
| Hollendsj | Limburgsj | Kirchröadsj | Dütsj |
|---|---|---|---|
| krant | gezèt | tsiedónk | Zeitung |
| twee | twie | tswai | Zwei |
| muziek | meziek | moezziek | Musik |
| voorbeeld | veurbeeld | baisjpiel | Beispiel |
Beisjpiele[Ändere · der Quälltäx ändere]
(Hollesje sjpelling NL-D: u=è; oe=u; i=ì; uu=ü; ie=i)
- Wie d'r opa d'r janse nommedaag in d'r jaad hauw jebutteld en óp heem aa wool joa, zoog heë dat d'r klinge al an 't pöatsje óp hem sjtong tse wade.
- Dat dong deë wie zoenne truie Emiel jiddes kier, den e wós, dat heë dan wie jewend e lekker eppelsje oes de mangel kroog.
- 'Mensje broechet dan óch nit noa heem tse lofe, den e woeët bij d'r opa hingenóp de fiets heem aafjezatsd.
- Vuur 't Èse hoosj 't da waal ummer ieësj óprümme, sjun henker wèsje en beëne alier de middaag woeët ópjedusjd.
- 't Woar inne jemekkelieje jas, den al wat de mam 'm vuurzats oos heë, va sjlaat en sjpienaat, sjapeng en wölle boeëne bis kómpes of knöpjer.
- E hauw evvel óch e jód kaoshoes, den de mam dong ziech ummer vöal muite en sjtong sjtondelank in kuche an de ferneus tse reure.
- E hool va hatslieg en va zus, va tsoep, tsaus, jreuns, eëpel, vleesj en visj en óch 't kumpsje boeddieng loos heë zich jód sjmaache.
- Zieng eldere woare zier tsevreie, den d'r jong veuret zich in sjoeël jód óp, en in de vrij tsiet sjpieëlet heë mit nette vrunker.
- E woar óch bij de moezziek, sjpillet al e net sjtuks-je óp de fiengelieng en bij d'r voesbal woar heë inne duchtieje reëts-oes.
- Sjpieëder zouw deë 't besjtimd nog wied bringe, dat menete de meestere, de famillieë, en alle bekankde die mit 'm verkierete.
Sjrievere van 't Kirchröadsj[Ändere · der Quälltäx ändere]
Moezziek óp 't Kirchröadsj[Ändere · der Quälltäx ändere]
- "Roda los mer joa": Foessbalverain Kloebleed (Klubleed Fussbalverein)
Anger Ripuarische dialekte i Limburg[Ändere · der Quälltäx ändere]
Literatoer[Ändere · der Quälltäx ändere]
- Kirchröadsjer Dieksiejoneer, Stichting Kirchröadsjer Dieksiejoneer, 1987, ISBN: 9070246341 en ISBN: 9070246090
- Kirchröadsjer Dieksiejoneer, Stichting Kirchröadsjer Dieksiejoneer, 2016, ISBN: 9789491561764[1]