Zwangsarbeederlajer Trawniki
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
Dat Zwangsarbeederlajer Trawniki wood em Joohr 1941 als Zwangsarbeederlajer un SS-Ausbildungslajer van d SS en dat polnische Örtche Trawniki aajelaad un 1943 wärm opjelößd.
Wisu dat Lajer aajelaad wood[Ändere · der Quälltäx ändere]
Em Lajer, dat en ön ald Zuckerfabrek aajelaad woode woch, solld „Freiwillije“ zo SS-Jehölpe maache, damet sö spiir bei dr Holocaus metmache kutte. Sö sollte kenne Schröppel ha, Jüdde, besongich di us öt besatze Poole, ömzöbrenge. Meeßd wore em Lajer Männer us d Ukraine, Estland, Litauen, us Poole suwie Volksdütsche us Russland. Usserdäm woch jeplant, dat sö Stötzpunkte en di van d Dütsche besatze Jebiite Russlands opbouwde.
Dat Lajer ongerstäng d janze Zitt d SS, wobeij z iich Hermann Höfle, dono Karl Streiber, öt Saare hod. D meetzde Lüüh wore Jevangene us Russland, wobeij am Aavang Freiwillije koome, spiir wode di Männer us d Jäjend jezwonge. Mo schätzd, dat tösche 4000 un 5000 Mänsche em Alder va 18 – 22 Joohr em Lajer wore un Leerjäng maade, di meetzd 2 – 3 Mond duurde. Wä vöör d Aktiun Reinhard vörjeseeh woch, dä brudde net ösu lang.
Trawnikimänner[Ändere · der Quälltäx ändere]
Di Opjave van d Trawniki-Männer wore dr Kampf jäje Partisane suwi öt Oppaaße op Sache van d Armeee. Spiir, dat heechd no 1943, paaßde sö och em KZ Auschwitz un en anger Konzentratiunslajere op. Usserdäm brudde d SS sö vöör öt Wärk en d Vornichtungslajer wi z. B. öt Vornichtungslajer Sobibór. Beij d Aktiun Reinhard wore Trawiniki-Männer an d Jaaßkammere zoständich, vorbrannde Lische un paaßde op di Jevangene usserhalb van d Lajerzung op. Öt Rümme van Jettos woch zosätzlich ön Opjaav, di Trawniki-Männer övvernämme moote.
Öt Äng van öt Zwangsarbeederlajer Trawniki[Ändere · der Quälltäx ändere]
Kott no dr Opstand va Sobibór entscheed Heinrich Himmler em Raahme van d Aktiun Erntefess alle Lajer en dr Bezirk Lublin opzölöse. Am 3. November 1943 wood dat Lajer van d SS ömstald un alle Jevangene zösammejedrävve. Sö moote sisch nakß usträcke un wode ä Jraavens erschooße. Als di voll met Lische wore, dreev mo d Mänsche zo ön Kisskull un braad di Vorblävve och noch öm. 6000 Jüdde vorloore su öt Lääve. 14 Daach spiidr wode di Lische vorbrannd, watt öm d 3 Wäche duurde. D Ukrainer us öt Lajer paaßde dorop op. Di Jüdde, di di Lische vorbrannd hodde, wode am Äng sälvs erschooße.
Am Äng vam Kresch[Ändere · der Quälltäx ändere]
Am Äng vam Zweide Weltkresch koome öm d Duzend Trawniki-Männer vöör Jericht, völl wode zm Duud vorurdeeld. Ä Dütschland wood winnich jäje Trawniki-Männer ongernomme. Sälvs dä Övvichde van öt Lajer koom met ö blau Oohr vott. John Demjanjuk wood em Joohr 2009 ä Münche aajeklachd.